In de collectie van Synagoge Groningen bevinden zich objecten met een duidelijke, maar soms ook minder duidelijke verwijzing naar de jubilerende joodse staat. Voor veel kunstenaars – joodse en niet-joodse – vormt het land een inspiratiebron. De religieuze betekenis, de rijke historie, maar ook de adembenemende landschappen zijn veelvuldig een thema in verschillende kunstvormen. In 2018 ontving Synagoge Groningen een schilderij door Josina Knap met als titel Jeruzalem. Een exotisch aandoend schilderij met een onverwacht Gronings tintje.
Het schilderij (olieverf op doek) dankt Synagoge Groningen aan galeriehouder Richard ter Borg. De in de Folkingestraat gevestigde galeriehouder organiseert met grote regelmaat exposities voorafgaand aan een kunstveiling in de Groningse synagoge. Eerder schonk Ter Borg een werk van Herman Dijkstra (1904-1976) getiteld Jongen met keppel. Kortom, beide door hem geschonken werken hebben een duidelijk joodse thematiek.
Het schilderij door Josina Knap (1900-1991) stelt Jeruzalem voor en is links onderin gesigneerd. Opvallend zijn onder meer de enorme Thorarol en menora midden in de stratenwirwar van de stad. Het werk lijkt licht uit te stralen door het gebruik van heldere kleuren zoals geel en oranje. Daardoor wordt een warme en zonbeschenen dag gesuggereerd die de gebouwen van Jeruzalem in een heldere gloed zet. Ook bijzonder zijn de onrealistische perspectieven die het schilderij een kubistische inslag geven. Personages, gebouwen en trappen boven in het beeld zijn groter dan je zou verwachten. Ook de Thorarol en de menora zijn qua perspectief en positie niet realistisch weergegeven. Ze maken wel duidelijk dat Jeruzalem in de ogen van de schilderes het centrum is van de joodse cultuur en religie. Het schilderij is ongedateerd.
Wat het schilderij voor Synagoge Groningen bijzonder maakt, is dat Josina Knap in de Tweede Wereldoorlog de onderduikmoeder was van Stella (Stelly) Ricardo (1926-2020). Zo heeft Stelly mede dankzij Josina Knap de oorlog overleefd. Stelly trouwde later met de in Groningen geboren Manuel Menco. Als voorzitter van de Joodse Gemeente Groningen was Manuel, samen met Stelly, nauw betrokken bij de herinrichting van de oude synagoge in de Folkingestraat in de periode 1976-1981.
Dit is een verkorte weergave van een artikel in Jagdaf nr. 1 - maart/niesan 2023/5783. Medio april verkrijgbaar in de sjoelshop van Synagoge Groningen!
留言